Obiekty sakralne (kultu) na przestrzeni 200-lecia istnienia Parafii Stany: kaplice

Kaplica w miejscowości Przyszów Ruda

             Przez środek puszczy Sandomierskiej płynie rzeka Łęg, tworząc pośród pól i lasów urocze zakola. W górnym swym biegu nosi nazwę Zyzoga i bierze początek w południowej części Płaskowyżu Kolbuszowskiego, w okolicy miejscowości Widełka. Jej długość mierzy się na ok. 83 km. Dziś w miejscu, gdzie Zyzoga przechodzi w Łęg został wykonany sztuczny zalew ?Maziarnia?, który stanowi swoistą atrakcję turystyczną i przestrzeń dla wędkarzy. To właśnie nad Łęgiem, poprzez stulecia, rozłożyły się wioski i osady, które wchodziły w obręb istniejących tu parafii, m.in. parafii Stany. Historycznie ujmując, do parafii Stany należała wioska Pietropole wraz przysiółkami Kijanki i Karby, Bojanów z Gonjanowem i Hutą, Stany z Laskami i Załężem, Kozły, Zakrochowa, Łapówka, Kąty, Maziarnia, Kołodzieje, Przyszów Zapuście, Przyszów Staw, Przyszów Szlachecki, Kliny, Ruda i Burdze.

             Nie trzeba wyjaśniać, że przestrzennie miejscowości te zajmowały dość spory obszar, a odległość do centrum życia religijnego, jakim był kościół parafialny stanowiła niemały problem. Wizytujący parafię biskup Józef Pelczar (dziś święty) w roku 1911 zapisał w protokole powizytacyjnym następująca notatkę: ?Droga z Rozwadowa do Stanów nie należy do najprzyjemniejszych. Blisko dwie godziny trzeba jechać przez okolicę monotonną, piaszczystą, a bardzo często i przez las, nim się dostanie do ukrytej wśród lasu ubogiej wioszczyny Stany?(1) Podczas tej wizytacji biskup Pelczar zwrócił uwagę na szczupłość drewnianego kościółka w stosunku do ilości wiernych i zachęcał, aby w przyszłości pomyśleć o nowym kościele.(2) Wówczas jeszcze nie myślano o budowaniu kaplic dojazdowych i dopiero w 2 poł. XX wieku doszło, w najbardziej oddalonych wioskach, do ich powstania. Jedną z pierwszych była kaplica w miejscowości Ruda. W archiwum parafialnym, niestety,  nie zachowały się projekty budowlane, ani inne dokumenty, które ukazywałyby historię powstania tej kaplicy. Jest tylko krótka notatka w rocznym sprawozdaniu, z której wynika, że kaplica powstała w roku 1977 i została poświęcona w 1 lipca tegoż roku przez bpa Ignacego Tokarczuka. Nowo powstały kościół otrzymał tytuł Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.(3)

Kaplica we wsi Burdze

             W miejscowości Burdze położonej nad Łęgiem w odległości kilku kilometrów od Stalowej Woli znajdowała się dawna, niewielka kaplica, która służyła tamtejszym mieszkańcom do sprawowania okolicznościowych nabożeństw, a także prowadzenia spotkań katechetycznych dla dzieci i młodzieży. Starania o wybudowanie nowej kaplicy rozpoczęły się już w roku 1986, kiedy grupa 58 mieszkańców tej miejscowości pod przewodnictwem Mariana Burdzego wystosowała w tej sprawie pismo do władz Gminy.(4) W rok później wspomniana kaplica znalazła się w złym stanie technicznym i nadawała się do rozbiórki. Bezpośrednią przyczyną tego było uszkodzenie budynku w grudniu 1987 roku przez samochód ? koparkę Jednostki Wojskowej ze Stalowej Woli. Mieszkańcy Przyszowa Burdze, podczas walnego zebrania w dniu 9 grudnia 1987 r. uzgodnili z władzami Gminy, że nabożeństwa oraz nauka religii będzie odbywać się w remizie Ochotniczej Straży Pożarnej wsi Burdze.(5) O sytuacji zostały powiadomione władze świeckie i kościelne. Ordynariusz diecezji Przemyskiej ks. bp Ignacy Tokarczuk po odbytym spotkaniu z mieszkańcami Burdzów zalecił wybudowanie nowej kaplicy, a troskę o to zadanie powierzył ówczesnemu proboszczowi, ks. kanonikowi Janowi Kuli. Zostały złożone stosowne pisma do Kurii Biskupiej i Urzędu Wojewódzkiego w Tarnobrzegu.

             Sprawa budowy nowej świątyni okazała się dość skomplikowana. Jeżeli władze Gminy nie stwarzały większych trudności, to ze strony urzędów centralnych piętrzyły się przeszkody. Pierwszą z nich było to, że ksiądz Jan Kula, proboszcz parafii Stany zamianowany przez biskupa przemyskiego, nie był oficjalnie zatwierdzony przez Urząd ds. Wyznań, w związku z czym nie mógł reprezentować parafii w w/w sprawie. Mógł natomiast zawrzeć umowę o wynajem lokalu, jako osoba fizyczna. Druga sprawa, to kwestia uzyskania działki i pozwolenia na budowę nowego kościoła, o czym z inicjatywy KW PZPR rozstrzygał Urząd ds. Wyznań w Tarnobrzegu. Ówczesne władze partyjne podejmowały usilne starania nad wprowadzeniem świeckich obyczajów i obrzędowości w życie społeczne. W roku 1985 ukazał się program działań zmierzających do upowszechnienia świeckiego charakteru państwa. W piśmie tegoż urzędu z dnia 27 stycznia 1988 r. zawartych zostało szereg wytycznych i zaleceń, a mianowicie, aby przeciwdziałać klerykalizacji życia społecznego, propagować światopogląd materialistyczny, podejmować tematykę świecką na zebraniach wiejskich, gminnych i zakładowych, do czego należało włączyć różne organizacje społeczne takie jak: ZSMP, ZMW, ZHP,TKKŚ, Związki Zawodowe, Ligę Kobiet, Kółka rolnicze itp. Nad realizacją tych postulatów miał czuwać Zespół ds. Świeckiej Obrzędowości przy wojewodzie.

             Pomimo tych przeszkód i trudności przystąpiono do realizacji zamierzonego celu. Opracowaniem projektu zajął się inż. Włodzimierz Pisz z Przemyśla i przedłożył go w roku 1989. Działkę pod nowa kaplicę o powierzchni 17 arów (dz. 725/2) przekazał mieszkaniec wsi Burdze, Wojciech Rychlak. Budynek powstał na planie prostokąta o pow. zabudowy 212 m? i użytkowej 160,7 m? oraz kubaturze 1050 m?. Kaplica otrzymała tytuł ?Podwyższenia Krzyża Świętego?

             Wyżej opisane kaplice należą dziś do odrębnej jednostki duszpasterskiej jaka powstała w roku 1989, a jest nią nowa parafia Przyszów Ruda, gdzie parafialnym kościołem jest kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1977 r.

Kaplica w Bojanowie

Starania o powstanie kaplicy w miejscowości Bojanów podjął społeczny Komitet wyłoniony spośród mieszkańców tej miejscowości zwracając się 18 sierpnia 1997 roku do Kurii Biskupiej w Sandomierzu z prośbą o wyrażenie zgody na urządzenie kaplicy w budynku dawnej Szkoły Podstawowej  przy ul. Szkolnej. Kuria Biskupia, po rozeznaniu warunków koniecznych do sprawowania kultu, udzieliła pozytywnej odpowiedzi pismem z dnia 12 listopada tegoż roku, pozwalając tym samym na urządzenie kaplicy wraz zakrystią we wspomnianym budynku. W lutym 1999 roku została zawarta umowa wynajmu pomiędzy Zarządem Gminy, a proboszczem parafii Stany, ks. Janem Kulą, co pozwoliło na przygotowanie i sprawowanie nabożeństw. Równocześnie Parafia podjęła starania o prawo własności zarówno posesji, jak i budynku dawnej szkoły.

             Dnia 30 lipca 1999 r. Zarząd Gminy podjął uchwałę o przekazaniu na rzecz Parafii działki 0,39 ha o numerze ewidencyjnym 1256 położonej przy ul. Szkolnej, na cele kultu religijnego, wraz z budynkami. W roku 2001 inż. arch. Władysław Jagiełło z Rzeszowa opracował projekt techniczny modernizacji budynku dawnej szkoły i sali gimnastycznej. Na bazie tego projektu wybudowano kaplicę Matki Bożej Niepokalanej przy zaangażowaniu miejscowych rzemieślników: murarzy, cieśli, stolarzy oraz mieszkańców Bojanowa. Prace rozpoczęły się w drugiej połowie roku 2002. Z dużą pomocą, zwłaszcza na etapie wykończenia budynku, przyszli rodacy mieszkający czasowo lub na stałe w Stanach Zjednoczonych. Szczególny wkład w dzieło budowy miał komitet organizacyjny z New Jersey pod przewodnictwem Ks. Stefana Lasa, proboszcza parafii Matki Bożej Różańcowej w tym mieście. W skład komitetu weszli Bogusława i Stanisław Guściora, Władysława i Stanisław Wyka oraz Marek Marut. W przedsięwzięciu wzięło udział 64 osoby.

             Budowę kaplicy zakończono w I połowie 2007 roku i w tym samym roku została poświęcona przez Księdza Biskupa Edwarda Frankowskiego w dniu 1 maja, podczas wizytacji parafialnej.

             Od 2008 roku przechowywany jest w niej Najświętszy Sakrament w tabernakulum ufundowanym przez Jana Rzucidło z Bojanowa. W kaplicy odprawiane są Msze św. w niedziele i święta, a także nabożeństwa okresowe takie jak: różaniec, majówka, droga krzyżowa i inne. Odprawiane są rekolekcje, spowiedź na I piątek, Wielkanoc i w Adwencie.  W nastawie ołtarzowej znajduje się figura Niepokalanej wyrzeźbiona w drewnie na wzór Cudownego Medalika, jaki otrzymała św. Katarzyna Labure w 1830 r. w Paryżu. Dzieło to wykonał artysta rzeźbiarz Józef Powroźnik z Przeworska z fundacji  Anny Pistor wraz z rodziną.

 Kaplica w miejscowości Przyszów Zapuście.

             Pierwsze wzmianki o Przyszowie pochodzą z kronik Długosza i sięgają połowy wieku XIII. W latach 1340 – 1350 król Polski Kazimierz Wielki wybudował wśród leśnych ostępów zamek o charakterze myśliwskim, ale też i obronnym. Zamek przyszowski miał być siedzibą króla, który często polował w puszczy sandomierskiej. Na podzamczu obok całej niezbędnej infrastruktury znajdował się również drewniany kościół.  W opisie z 1567 roku jego wygląd przedstawiał się następująco: ?Przy kościele miesci się furtka do stawu, dobrze wzmocniona zawiasami i żelazem. Obok niej kościół z drzewa sosnowego tarcicami położony, w którym są trzy ołtarze kompletnie urządzone. Okien jest 6, wszystkie z błonami i klamkami. W trzech oknach kraty żelazne. W zakrystii podłoga wyłożona tarcicami. W niej szafa do przechowywania szat liturgicznych?.. do kościoła prowadzą schody sosnowe z poręczą żelazną.?(7)  Z tego samego opisu dowiadujemy się o kompletnym wyposażeniu szat i naczyń liturgicznych, mebli, chorągwi i innych przedmiotów kultu. Zamek i jego otoczenie wielokrotnie były plądrowane przez najeźdźców. Z czasem drewniane budynki uległy zniszczeniu, doraźne naprawy nie wystarczały na długo. Dokumenty z 1554 roku wspominają o kaplicy w zamku, ufundowanej przez Jana Tarnowskiego, ówczesnego właściciela tych ziem. W 1624 roku zamek zniszczyły luźne oddziały kozackie, od tego czasu nieremontowany powoli niszczał, aż w końcu przestał istnieć.

             Przechodząc do czasów nowożytnych Przyszów, który administracyjnie należał da parafii Rozwadów, od roku 1818 został włączony do nowo erygowanej parafii Stany, w której istniał drewniany kościół z r. 1801. Wierni zatem korzystali z posługi duszpasterskiej we wspomnianym kościele.

             Myśl o budowie odrębnego kościoła w Przyszowie pojawiła się już w latach siedemdziesiątych XX w., kiedy to decyzją udziałowców Wspólnoty Gruntowej Przyszowa przekazano ówczesnemu proboszczowi parafii Stany ks. Janowi Kuli teren pod przyszłą inwestycję. Była to działka o pow. 0,54 ha o numerze 3041.

             Równolegle z powyższymi działaniami odbywały się zajęcia z nauki religii w drewnianym budynku, gdzie mieścił się punkt pocztowo – telekomunikacyjny, w którym od roku 1986 zostało wydzielone na ten cel osobne pomieszczenie. Sytuacja taka trwała do czasu przemian politycznych w Polsce, kiedy to katechizacja powróciła do szkół, jako jeden z przedmiotów (2 sierpnia 1990 r.)

             W latach kolejnych ówczesny ksiądz proboszcz wraz ze społecznością Przyszowa Zapuście podejmował starania o możliwość sprawowania Mszy św. niedzielnych w tej miejscowości. W odpowiedzi na to Władze Gminy wydzieliły pomieszczenie w wiejskim Domu Kultury w Przyszowie Zapuściu, gdzie można było urządzić tymczasową kaplicę.(7)  Po uzyskaniu zgody biskupa Sandomierskiego Wacława Świerzawskiego, co nastąpiło w marcu 1995 roku, urządzono więc kaplicę w sali położonej na I piętrze ponad garażami Ochotniczej Straży Pożarnej. Trzeba przy okazji nadmienić, że w roku 1993 nastąpiła nowa organizacja polskich diecezji i parafia Stany weszła w skład diecezji Sandomierskiej.

             W całym tym okresie myśl o budowie nowej kaplicy pozostawała stale obecna pośród mieszkańców wioski, a pierwsze kroki ku jej realizacji podejmowano już pod koniec lat siedemdziesiątych. Zawiązał się wówczas nieformalny komitet budowy i przystąpiono do gromadzenia środków pieniężnych i materialnych. Po pewnym czasie komitet uległ rozwiązaniu, a sprawa budowy stanęła w martwym punkcie. Tymczasowa kaplica w remizie strażackiej przez kilka kolejnych lat była dużym ułatwieniem dla osób starszych, schorowanych, czy nawet młodych, by mogli korzystać z nabożeństw, bez konieczności wyjazdu do kościoła parafialnego oddalonego o 5/6 km. Jednak, pomimo, że stanowiło to ważną pomoc duszpasterską, to korzystanie z wynajętego pomieszczenia nie pozwalało dokonywać jakichkolwiek zmian, ani przebudowań, a ponadto Gmina planowała w niedalekiej przyszłości kapitalny remont budynku. Dojrzewała zatem powoli myśl o konieczności postawienia niezależnej kaplicy.

             Powstał więc w Przyszowie Społeczny Komitet Budowy Kaplicy, a jego członkowie zostali wyłonieni po niedzielnej Mszy św. w dniu 1 października 2006 roku. W skład komitetu weszli: Edward Wdowiak, Eugeniusz Janiec, Antoni Żak, Wiesław Żak, Józef Burdzy, Jan Burdzy, Mieczysław Popek, Józef Derylak. Ta spontaniczna organizacja wspierana przez nowego proboszcza parafii ks. prałata Zbigniewa Mistaka, urzędującego od sierpnia 2005 roku, rozpoczęła starania o projekt świątyni.

             Wstępem do tego było nawiedzenie wielu kościołów i kaplic, aby ustalić w zarysie wielkość i kształt przyszłej kaplicy. Opracowaniem projektu ostatecznie zajął się mgr  inż. Marek Gierulski  oraz inż.  Andrzej Konopka. Rok 2007 był okresem załatwiania wszelkich uzgodnień, pozwoleń i kwestii formalnych.  W maju tego samego roku podczas wizytacji parafii Stany, biskup pomocniczy Edward Frankowski dokonał poświęcenia pamiątkowego krzyża i placu pod kaplicę. Wiosną 2008 roku Komitet Budowy przekształcił w formalne stowarzyszenie o nazwie Komitet Budowy Kaplicy w Przyszowie. W skład stowarzyszenia weszli: Edward Wdowiak, Mieczysław Popek, Wiesław Żak, Edward Popek, Józef Burdzy, Jan Burdzy, Józef Derylak, Józef Nitek, Krzysztof Kopacz, Krzysztof Warchoł, Maria Kopacz, Genowefa Cuber, Marek Wdowiak, Józef Bieńko, Władysław Burdzy, Alina Cuber. Spośród grupy założycielskiej wyłoniono Zarząd Komitetu Budowy Kaplicy w osobach: Edward Wdowiak ? prezes, Józef Nitek ? zastępca prezesa, Alina Cuber ? sekretarz, Józef Burdzy ? skarbnik, Genowefa Cuber ? członek, Wiesław Żak ? członek oraz Komisję Rewizyjną w składzie: Mieczysław Popek, Krzysztof Warchoł, Józef Derylak.

             Stowarzyszenie zostało zarejestrowane w Sądzie Wojewódzkim w Rzeszowie 23 czerwca 2008 roku. Siedzibą Komitetu Budowy Kaplicy stał się Dom Kultury w Przyszowie. W 2009 roku Stowarzyszenie uzyskało status Organizacji Pożytku Publicznego, dzięki czemu podatnicy mogli przekazywać 1% swojego podatku na cel budowy kaplicy.

             Pozwolenie na budowę parafia otrzymała dnia 22 lipca 2008 roku, po czym niezwłocznie przystąpiono do pierwszych prac. W budowę zaangażowali się niemal wszyscy mieszkańcy Przyszowa. Większość prac wykonali rodzimi murarze; Krzysztof Kopacz, jako główny wykonawca, Władysław Burdzy, Julian Cuber, Józef Derylak, Stanisław Dąbal. Kierownikiem budowy został inż. Marian Maziarz ze Stalowej Woli. Świątynię budowano korzystając ze składek mieszkańców, darowizn od firm, instytucji i osób prywatnych, a także z funduszu pozyskanego z 1%. To – dzięki zaangażowaniu mieszkańców i hojności sponsorów mogła powstać świątynia piękna jak chodzi o styl i architekturę, przy wykorzystaniu nowatorskich rozwiązań technicznych.

W dniu 11 października 2013 roku kaplica w Przyszowie Zapuściu została oddana do użytku. Ks. Bp Ordynariusz Krzysztof Nitkiewicz odprawił w niej pierwszą Mszę św. i dokonał poświecenia. W uroczystości wzięli udział liczni kapłani z dekanatu Nisko i z innych parafii, wierni świeccy, mieszkańcy Przyszowa, architekci, budowniczowie, sponsorzy i wielu innych zaproszonych gości.

Dekretem z dnia 27 kwietnia 2015 roku bp Nitkiewicz nadał kaplicy tytuł św. Jana Pawła II i zalecił odprawianie uroczystej Mszy św. w jego doroczne wspomnienie 22 października każdego roku.

Opr. ks. Zbigniew Mistak

Przypisy:
1) AAP, KDP nr 11 (1911), s. 512
2) Tamże, s. 513
3. Archiwum Parafialne, Tom: Protokoły/Sprawozdania, sprawozdanie nr 10 4) Archiwum Parafii Stany, Kaplica w Burdzach (Projekt i korespondencja)
5) Protokół z dnia 10-12-1987 r.
6) Ks. W. Gaj-Piotrowski, Królewski Zamek w Przyszowie, s. 19 nn
7) Arch. Parafii Stany T. 1, Umowy, Umowa z dnia 10 kwietnia 1995 r.