Pole tekstowe: Stan uposażenia. Pomimo wystawienia kościoła z początkiem XIX wieku, sprawa formalnego ustanowienia parafii, jako odrębnej jednostki administracyjnej Kościoła napotykała na opór władz austriackich. Proboszcz, ksiądz Przemykalski kierował kilkakrotnie petycje do władz w latach 1804–1806, na które nie otrzymywał żadnych odpowiedzi, a na dodatek wstrzymane zostały wszelkie dotacje na rzecz kościoła w Stanach. Sytuacja przeciągała się do 1818 roku, kiedy Urząd Cyrkularny w Rzeszowie wydzielił z dóbr kameralnych dla tutejszego kościoła skromne gospodarstwo rolne, złożone z pól i łąk.(1) Daje to podstawy do przypuszczenia, że wówczas została dokonana erekcja parafii, albo, jako samodzielnej jednostki administracyjnej, albo jako filii. Uposażenie probostwa stanowiło bowiem warunek wyodrębnienia osobnej jednostki duszpasterskiej. Ostatecznie, dopiero w roku 1823 władze wyznaczyły proboszczom ze Stanów stałą kongrułę, czyli stały dochód probostwa, co dawało im prawo samodzielnego rozliczania się w kwestii dochodów. Pierwszy Protokół, dotyczący bezpośrednio parafii Stany, sporządzony przez dziekana dekanatu Rudnik, księdza Andrzeja Tomiczka, duszpasterza z Jeżowego, z roku 1824 w języku łacińskim, rzuca pewne światło na stan materialny parafii, uposażenia kościoła i charakter posługi duszpasterskiej z tego okresu.(2) W tabeli: „Stan uposażeń parafii obrządku łacińskiego we wsi Stany…”, w pierwszym punkcie istnieje zapis: „ W tej wsi dawniej prywatnej hrabiów Tarnowskich, pierwotnie została wybudowana kapliczka, przez hrabinę Rozalię Tarnowską, a teraz w tej niewielkiej wsi, zostało ufundowane niewielkie beneficjum przez władze zwierzchnie w 1823 r.” Na tej podstawie dowiadujemy się, że dopiero z tą fundacją zaistniały formalne okoliczności, aby nowo mianowany proboszcz mógł administrować parafią w sposób niezależny. Fundacja obejmowała uposażenie w polach, ogrodach i łąkach, a także przewidywała realne uposażenie proboszcza, które wówczas wynosiło 279 florenów. Protokół wspomina o dekrecie C.K. Urzędu okręgu Rzeszowskiego z dnia 18 lutego 1818 r. nr 1415. To właśnie na mocy tego dekretu proboszczowi przysługiwało 6 sążni drzewa twardego i 18 sążni drzewa miękkiego. Kolejne rozporządzenie C.K. Rady Prowincjalnej we Lwowie z dnia 30 września 1823 roku nr 27,(3) zobowiązywało proboszcza do odprawienia 52 Mszy św. w roku za dusze Adama i Jana Kłosowskich oraz jedną Mszę św. za rodzinę cesarską. Także z cesarskiego urzędu w Nisku przyznawano proboszczowi w Stanach 80 florenów rocznie, co ostatecznie dawało 359 florenów dochodu. W późniejszym okresie, po roku 1840 nadano probostwu dziesięciny ze wsi Przyszów i Stany w zamian za kwotę 279 florenów. Później dziesięciny tej zaniechano. Inne obiekty należące do probostwa w Stanach Z budynków obok kościoła, którego remont i rozbudowę społeczność Stanów zobowiązała się wspomagać kwotą 8 groszy do skarbony kościelnej, parafia posiadała kilka innych zabudowań służących do sprawowania kultu oraz obiektów mieszkalnych i gospodarczych. Obok kościoła, na wprost bramy głównej stała wspomniana wcześniej, drewniana dzwonnica z dzwonami, przykryta gontem i zwieńczona żelaznym krzyżem. Ściany jej były drewniane, wzmocnione podobnie jak kościół drewnianymi belkami. Na cmentarzu, ogrodzonym drewnianym płotem, który był w pobliżu kościoła stała nowo wybudowana drewniana kapliczka, gdzie składano zmarłych oczekujących na pogrzebanie. Dom dla proboszcza wybudowany był z drewna, na murowanych fundamentach, kryty gontem, posiadał dwa pokoje, kuchnię, spiżarnię i pokój dla służby. Obok niego był niezależny dom dla służby, albo organisty z niewielkimi dwoma pokojami, a także oddzielna drewniana kuchnia, stodoła oraz stajnia na bydło i konie. Większość sprzętu używanego w gospodarstwie ufundował ks. Przemykalski, duszpasterz z Grębowa. Patronat nad kościołem i parafią sprawowały władze Cesarstwa Austriackiego, tzw. „Najwyższy Cesarski Majestat” jak to wówczas określano, a w późniejszym okresie właściciele lokalnych posiadłości. Od roku 1835 kolatorem, zwanym także patronem lub fundatorem parafii został Michał Koskowski.(4) Na podstawie schematyzmów można ustalić listę poszczególnych kolatorów w Stanach, jak i okres, w jakim swój patronat sprawowali. W latach 1836 – 1852 kolatorami byli Michał Koskowski i Piotr Łastawiecki. Przez kolejne lata od 1853 do 1864 rolę tę pełniła Emilia Komorowska, z domu Łastawiecka, a po niej przez 20 następnych lat, do 1884 r., wymieniany jest Antoni Komorowski. Komorowscy pełnią rolę kolatorów do II wojny światowej. Najpierw byli to Władysław i Jan w latach 1885 do 1903, później Władysław oraz Helena do roku 1925, a w ostatnim etapie Stanisław Komorowski wraz z Joanną Jezierską i Marią Koźmian. W drugiej połowie XIX wieku stan budynków parafialnych przedstawiał się zadawalająco, a dochody probostwa były dość znaczne (880 florenów)(5), jednak w roku 1900 pożar strawił część zabudowań, które należało następnie wyremontować, lub wybudować od nowa. Po 100 latach od ustanowienia parafii probostwo przedstawiało się następująco: budynek plebański, drewniany, kryty cementową dachówką, dość okazały o wymiarach 14 m. na 8,5, o czterech pokojach z przeszkloną werandą stał na murowanej podmurówce. Wszystkie zabudowania były drewniane. W odległości 12 m od plebanii znajdowała się kuchnia wraz z pomieszczeniem dla służby i dużą komorą. Dalej był budynek stajenny z drewutnią, chlewem i kurnikiem, następnie spichlerz, stajnia dla bydła wraz z gnojownią, osobna wozownia i stodoła. Większość z tych budynków była pokryta glinianą dachówką. Całe obejście ogrodzone było sztachetami.(6) Do uposażenia probostwa należało w owym czasie ponad 23 morgi ziemi w roli uprawnej, w łąkach, ogrodach i pastwiskach oraz prawo poboru z lasów stanowskich 24 sągów drewna. I wojna światowa nie oszczędziła parafii Stany. Wprawdzie probostwo nie ucierpiało zbytnio, a straty spowodowane działaniami wojennymi oszacowano na kwotę 7 429 koron, to jednak spalone zostały dwie wsie należące do parafii, a mianowicie Przyszów Kameralny liczący 400 domostw i Maziarnia obejmująca ok. 300 numerów. W połowie spalone zostały domy (40 numerów) we wsi Przyszów Szlacheckie(7). W budynkach parafialnych zniszczone zostały podłogi, wyłamane okna i drzwi, spalone ogrodzenia i gont z dolnych części ścian kościoła. Wielkim ciosem dla parafii, jak i obiektów do niej należących był okres II wojny światowej. Ten okrutny akt przemocy i zbrodni, który dotknął setek tysięcy mieszkańców Polski i innych krajów, nie ominął tej, wydawałoby się ukrytej pośród lasów i odległej od wielkich metropolii, miejscowości. Ponieważ wioski wchodzące w skład parafii znajdowały się wzdłuż pasa poligonowego, po zajęciu kraju przez Niemców, zarządzone zostało wysiedlenie mieszkańców ze Stanów, Bojanowa, Przyszowa, Maziarni i wsi Burdze. Część ludzi została wywieziona na roboty do Niemiec, inni zaś osiedlili się w Nisku, Przędzelu, Racławicach, Zarzeczu, Rozwadowie, czy Grębowie. Na skutek tych działań większość budynków została spalona, w tym również zabudowania parafialne. Ks. Roman Dobrzański zapisał odręcznie następującą notatkę: „W czasie objęcia parafii, dnia 20.X.1946 roku zniszczonej przez okupanta, nic nie zastałem. Stany 21/10/1946 r.”(8) „W czasie drugiej wojny światowej od 1939 – 1945, parafia Stany została przez okupanta przesiedlona i całkowicie zniszczona, kościół, plebania, kuchnia, wszystkie budynki gospodarcze.” Nowy budynek plebanii powstał w dwa lata po zakończeniu działań wojennych, a w następnych latach postawiono budynek stajenny i stodołę. Ksiądz Dobrzański, który w początkowym okresie swojej posługi mieszkał czasowo u gospodarzy, w odręcznych zapiskach zaznaczył: „Plebania nowa z drzewa została zbudowana w roku 1947 i 1948. Stajnie nowe zostały zbudowane w roku 1949 i 1950. Nowa stodoła została zbudowana w roku 1953. Plebania, kościół i wszystkie budynki gospodarcze są zbudowane z drzewa.” W latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia wyraźnie zaznaczał się brak wikarówki, lub co najmniej większego mieszkania dla księdza wikarego. Wizytatorzy w swoich sprawozdaniach kładli na to zdecydowany nacisk, jednak nie miało to praktycznego przełożenia. W takim stanie materialnym parafia pozostawała do końca lat siedemdziesiątych XX wieku, kiedy podjęta została decyzja o postawieniu nowego murowanego budynku plebanii, a pozostałe obiekty uległy adaptacji do nowych potrzeb duszpasterskich. Nową plebanię postawiono w latach 1978 – 1980, z kolei budynek, w którym prowadzone były zajęcia z nauki religii został rozbudowany i adaptowany na mieszkanie dla wikariusza oraz inne użyteczne pomieszczenia (rok 1998). Na miejscu dawnego budynku gospodarczego wybudowano obszerny obiekt, w którym mieści się scena wraz salą widowiskową, pomieszczenie kuchenne, sale konferencyjne i miejsce na bibliotekę (rok 2001). Wszystkie te rekonstrukcje i przebudowy projektował inż. Władysław Jagiełło z Rzeszowa, a wykonawcą był Usługowy Zakład Budowlany Jana Bednarza ze Stanów. Pole tekstowe: Parafia Stany Lista członków Rady Parafialnej Pole tekstowe:

Opracowanie Jubileuszowe

Stan uposażenia probostwa w Stanach

 
Pole tekstowe: Opr. x. Zbigniew Mistak Przypisy: 1) Ks. W. Gaj-Piotrowski, Królewski, Zamek w Przyszowie 2) ADP 1705, s. 13 – 19, por. Tabelaricae specificationes z 1828 r. 3) Decyzja dystryktu Lwowskiego nr 27 z 30 września 1823 r., zob. ADP 1705, s. 8 4) Schematizmus Venerabilis Cleri Dioecesis Premisliensis, Przemyśl 1836 5) ADP TPS 246a/Stany 6) Archiwum Parafialne, Zbiór Inwentarzy, Inw. z 1918 r. 7) Archiwum Diecezjalne w Przemyślu TDS XXV/2 Rudnicki 8) Archiwum Parafialne, Zbiór Inwentarzy, Tabelaria Specificationis Pole tekstowe: Pałac Komorowskich, fot. ze zbiorów Staatsbibliothek zu Berlin – PK wyk. ok. r. 1915/1916 Pole tekstowe: Ruiny pałacu Komorowskich w Stanach — fot. ze zbiorów Staatsbibliothek zu Berlin – PK wyk. ok. r. 1915/1916 Pole tekstowe: Zabudowania we wsi Maziarnia - fot. ze zbiorów Staatsbibliothek zu Berlin – PK wyk. ok. r. 1915/1916 Pole tekstowe: Jeden Floren z roku 1884 znaleziony w dawnym drewnianym kościele. Pole tekstowe: Plebania z końca lat 70-tych XX w. Pole tekstowe: Aktualny wygląd plebanii
trwa inicjalizacja, prosze czekac...http://www.znajdzpromocje.pl/
Pole tekstowe: Maria i Władysław Komorowscy Pole tekstowe: Część 9