historia parafii

Pole tekstowe: Gdy chodzi o życie religijne, a zwłaszcza organizację kościelną w parafii Stany, to rozwijała się ona etapami. Michał Amor Tarnowski ufundował w Stanach pierwszą kaplicę w 1697 roku, przy czym w źródłach historycznych przez cały wiek XVII nie ma wyraźnego przypisania Stanów do określonej Parafii, a dopiero w 1727 w protokole powizytacyjnym parafii Grębów odnotowano, że wieś należała do tej właśnie parafii. Od połowy XVIII wieku z polecenia biskupa przemyskiego Stany otrzymały stałą opiekę duszpasterską. Kapłanem najbardziej zasłużonym w sprawie powołania nowej parafii w Stanach był Ks. Jan Gwalbert Przemykalski, wyświecony w roku 1775, a sprawujący funkcję proboszcza w Grębowie od 13 lutego 1794 roku. Wybudował on pierwszy drewniany kościół w 1801 roku na wzniesieniu 180 m. npm., który został konsekrowany przez przemyskiego sufragana biskupa Ignacego Łobosa dopiero w 1884 roku po jego odnowieniu. Kościół został poświęcony Janowi Gwalbertowi, świętemu, który podejmując się reformy życia monastycznego w XI wieku we Włoszech, w Vallombrosa, niedaleko Florencji ustanowił opactwo oparte na regule św. Benedykta. Dziś św. Jan Gwalbert jest patronem pracowników leśnictwa. Świątynię przyozdabiano poprzez kolejne lata. W tym czasie otrzymała ona kilka obrazów wykonanych przez lubelskiego malarza Władysława Barwickiego, a mianowicie obraz Jezusa Ukrzyżowanego na wzór krzyża z Limpias, Serca Jezusowego, św. Jana Gwalberta na koniu, i obraz św. Tekli, drugiej patronki kościoła. Ten ostatni poświęcono w 1816 roku. Chociaż erygowanie parafii nastąpiło w 1818 roku, to probostwo z pełnymi prawami, jakie mu przysługiwały, rozpoczęło funkcjonowanie dopiero po roku 1823. Na podstawie Protokółów z wizytacji dziekańskich możemy się dowiedzieć, że pierwszym proboszczem nowej parafii był Ks. Michał Kleczyński (1823 - 1827), następnie ks. Wawrzyniec Kąkolowski (1827 - 1837), kolejno Ks. Edmund Oraczewski (1842 — 1843 i długoletni duszpasterz Stanów ks. Antoni Duszyński (1837 - 1865). W okresie hitlerowskim kościół zamknięto, a ludność wysiedlono ze względów wojskowych. Niemcy przeznaczyli kościół na opał i sprzedali go w 1942 r. mieszkańcowi z Dęby. Od zagłady obiekty sakralne zostały ocalone przez księdza Józefa Skoczyńskiego, duszpasterza ze Stalowej Woli, który uzyskał pozwolenie od Luftwafe i w porozumieniu z kurią przemyską zgodę na przeniesienie ich do Stalowej Woli. Tak więc cały kompleks sakralny wraz z wyposażeniem został ocalony i przetrwał okres okupacji. Planowano przenieść go na powrót do Stanów po zakończeniu działań wojennych. Po wojnie jednak, ze względu na wysoki koszt, zrezygnowano z przeniesienia kościoła, a odebrano jedynie wewnętrzny wystrój. Kościół stoi do dziś w Stalowej Woli pośród osiedlowych budynków przemysłowego miasta i w przedziwny sposób stał się kościołem — matką dla wszystkich kościołów i parafii, które powstały tam w okresie późniejszym. Nosi tytuł św. Floriana. Natomiast w Stanach, na miejscu dawnej świątyni, wybudowano nowy drewniany kościół w 1948 r. Staraniem ks. Romana Dobrzańskiego. Na początku lat osiemdziesiątych XX wieku ówczesny proboszcz Ks. Jan Kula podjął starania o budowę nowego murowanego kościoła, który powstał w latach 1981—1982 wg projektu Romana Gorczycy i Władysława Jagiełły. Duże zasługi przy jego budowie położyli parafianie miejscowi, a także pochodzący stąd, a dziś mieszkający w Stanach Zjednoczonych, czy Kanadzie. Dziś świątynia ta służy do sprawowania kultu, a dawny drewniany wykorzystywany jest jako kaplica przedpogrzebowa. Kościół poświęcił 14 lipca 1985 roku Bp Bolesław Taborski, sufragan przemyski, a jego konsekracji dokonał Ks. Bp Marian Zimałek, biskup pomocniczy Diecezji Sandomierskiej w roku 1996 . Aktualnie Parafia Stany obejmuje następujące miejscowości: Stany, Bojanów, Załęże, Kozły, Maziarnię, Kołodzieje, Przyszów Łapówka, Przyszów Zapuście i Przyszów Katy oraz część Lasek. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów Słowiańskich (1880 – 1902) zawiera krótkie wzmianki dotyczące miejscowości, które dziś należą do parafii Stany: Przyszów Kameralny, kiedyś wieś królewska, w której Kazimierz Wielki wybudował dwór łowiecki, należał do parafii w Charzewicach. W późniejszym okresie Przyszów był własnością kapituły katedralnej sandomierskiej. Miejscowość ta gościła wielokrotnie polskich monarchów ze względu na łowy, jakie się odbywały na terenie sandomierskiej puszczy, chociaż posadowiony w niej zamek stanowił część linii obronnej, zabezpieczającej kraj od wschodu skąd często dokonywały się zagony Litwinów, Jadźwingów, Rusinów, Tatarów. W związku z bitwą z Krzyżakami, król Władysław Jagiełło dwukrotnie odbywał wielkie łowy w lutym 1410 roku. W XVI wieku ze względu na zagrożenie tureckie zamek przyszowski został umocniony przez Wielkiego hetmana koronnego Jana Tarnowskiego (+1561) i starosty sandomierskiego, który na owe czasy był najbardziej znakomitym znawcą sztuki wojennej. Zamek wówczas posiadał na wyposażeniu wiele uzbrojenia. Kolejni starostowie, Firlej i Gostomski nie dbali o zamek, więc szybko popadł w ruinę. W I połowie XVII wieku podjęto trzecią rozbudowę zamku, który jednak nie przetrwał nawały szwedzkiej i następującego po niej najazdu Rakoczego. Przyszów stracił swoje znaczenie na korzyść dworu w Nisku. Łapówka stanowiła przysiółek miejscowości Stany. Stany, wieś rozłożona po brzegach Łęgu, kiedyś wchodząca w skład parafii w Grębowie, od 1818 roku stanowi samodzielną jednostkę kościelną. Weszły do niej miejscowości Bojanów z Hutą Bojanowską, Pietropole, Przyszów Szlachecki i Kameralny. Stany w przeciwieństwie do Przyszowa powstały z inicjatywy wielmożów Tarnowskich, jako wieś szlachecka. Założył ją w 1610 roku Stanisław Tarnowski samowolnie, na wyrębach lasów królewskich, nie pytając monarchy o zgodę. Po latach sporów z władzami Królestwa w 1757 roku Tarnowscy zostali pozbawieni praw własności względem Stanów, a wieś została przyłączona do starostwa sandomierskiego i stała się wsią królewską. Po zaborach wieś przeszła reformę władz austriackich, by w roku 1835 stać się na nowo własnością prywatną Michała Koskowskiego, a następnie Komorowskich. Słup Maziarnia, wieś należąca kiedyś do parafii w Jeżowem, powstała w późniejszym okresie, jako że nie figuruje w spisach z XVI wieku. Miejscowość wyodrębnia się z początkiem XVII wieku, kiedy rozwijają się tu zakłady kuźnicze, duże ilości pni, nie wykorzystanych przez rudników, dawały podstawę zakładania maziarni. Obecna wieś Maziarnia powstała w I poł. XVIII wieku, a jej początki dał niejaki maziarz zwany Słupem, lub Słupkiem, pochodzący z Mazur. Obok tej osady powstaje inna pod nazwą Kołodzieje. Opracowanie: Ks. Zbigniew Mistak Bibliografia: Arch. Diec. Przemyskiej 1705 s. 18 nn Ks. Wilhelm Gaj Piotrowski Królewski Zamek w Przyszowie Tuchów - Stalowa Wola 1998 Ks. Wilhelm Gaj Piotrowski, Dionizy Garbacz, Kazimierz Jańczyk, Kościół św. Floriana w Stalowej Woli, Stalowa Wola 2007 Dionizy Garbacz i Lilla Witrkowska, Od Rozwadowa do Stalowej Woli

Kościół z 1802
foto z 1915 r. Staatsbibliothek zu Berlin - PK

Obraz św. Jana Gwalberta Wł. Barwicki ok.. 1930 r.

Wizerunek Ukrzyżowanego Wł. Barwicki ok.. 1930 r.

Obraz św. Tekli Wł. Barwicki ok.. 1930 r.

Kościół nowy z roku 1981